1990 Trainingen erbij

 

Deze paragraaf gaat (hopelijk) bestaan uit 3 delen:

I Aanloop
II Opbouw door Alfons de Weerdt
III Uitbouw door Clemens Spoorenberg

I Aanloop
Op 1 juli 1990 startte het NIBE officieel een tweede bedrijfseenheid: Specialistische Opleidingen en Trainingen. Deze BU II kwam uiteraard niet uit de lucht vallen. In 1989 had directeur Van Kessel aan adviesbureau Berenschot gevraagd een rondgang te maken in brede relatiekring: om te kunnen komen met voorzetten voor een strategische heroriëntatie.

Berenschot bevestigde (directieverslag NIBE 1989) dat de bedrijfstak als centrale missie voor het NIBE zag:
. het verzorgen van vakopleidingen voor de financiële sector.
Maar Berenschot signaleerde ook ruimte voor activiteiten
. voor doelgroepen die niet de gehele collectiviteit omvatten,
. in dienstverlening aan en/of
. met overdrachtstechnieken die niet geïncorporeerd zijn in de kernactiviteit van schriftelijk afstandsonderwijs.

Zoals OESO en IMF in een landenadvies plegen te bevestigen wat uit gesprekken met hoge ambtenaren is begrepen, zal Berenschot hebben bevestigd wat Van Kessel hoopte. Al in zijn eerste directieverslag, 1985, schreef hij: Voorts is aandacht besteed aan nieuwe opleidingsactiviteiten. Deze worden in een apart traject ondergebracht en zijn gericht op hen die zich in het verleden hebben gekwalificeerd. In dit traject zullen opleidingen als Basiskennis Leidinggeven Bankbedrijf, Basiskennis Automatisering Bankbedrijf, Kandidaat Beursgemachtigde en talenpractica ondergebracht worden en tevens de in samenwerking met de Amsterdamse Beurs ontwikkelde cursus ‘Beleggen in Effecten door Particulieren’. Tenslotte ligt het in de bedoeling t.z.t hoogwaardige seminar-activiteiten op te nemen.

Pand 205
Herengracht 205

Tussen het formuleren en de officiële naar buitentreding met die BU II lagen 5 jaar. Dat lijkt lang, maar er moesten nog de nodige hobbels worden genomen, randvoorwaarden vervuld en proefprojecten tot een goed einde gebracht.
. de wet van de remmende voorsprong: de zeer fantasie- en energierijke adjunct-directeur Ing Martin M. Geerling was in de ban geraakt van wat hij noemde COO, Computer Ondersteund Opleiden. Daardoor was het personeel van de afdeling didactiek met hoofd en handen al gebonden. Daarnaast bracht Geerling een tweetal consumentencursussen – Beleggen door Particulieren en Optiehandel door Particulieren – uit, die ook de productontwikkelaars en front- en backoffice veel werk bezorgden; dat terwijl het stelsel van zelfstudiepakketten nog volop in ontwikkeling was;
. sinds de wijziging van persoonlijk – naar institutioneel NIBE-lidmaatschap door Kymmell per 1981 was de weggevallen contributiestroom opgevangen door de jaarbijdragen uit de bedrijfstak. Deze beliepen daardoor in de 2e helft jaren ’80 tussen 8 en 9 ton. Naar mag worden aangenomen zal de achterban niet erg geporteerd zijn geweest voor financiële avonturen als het investeren in een 2e business unit.
. het pand Herengracht 136 omvatte weliswaar een ‘collegezaal’, maar die was klein en niet erg gebruiksvriendelijk; onvoldoende om volop trainingen in te organiseren.

Begin 1990 was veel veranderd. Geerling had in september 1988 plots de dienst verlaten en Van Kessel had zijn staf geheel naar eigen inzicht kunnen hergroeperen en vernieuwen. Hij benoemde 2 adjunct-directeuren: Alfons de Weerdt die in 1986 was aangetrokken voor de zakelijke zelfstudies en potentiële derivaten daarvan en Jan Schipper die in 1987 vanuit Uitgeverij naar Cursusbedrijf Particuliere Opleidingen verkaste. Voorts werd de kans  gegrepen om een groot gedeelte van het leeggestroomde pand van de Spaarbankbond aan de overkant, Herengracht 205, te huren. Daardoor ontstond ook fysiek en financieel ruimte: Herengracht 136 werd verkocht met een boekwinst van ruim NLG 3 mln.

II Opbouw door Alfons de Weerdt
Alphons de WeerdtAlfons, gepokt in het befaamde Drabbe-klasje van Amro en gemazeld bij Bureau Concernrelaties van Amro en daarna bij diens evenknie van Rabo, was geen vreemdeling in de Haute Finance; een werkterrein dat binnen NIBE nog niet ‘ontdekt’ was. Alfons in 2016: Al bij mij eerste gesprekken met Joop bleek dat we allebei méér zagen en méér wilden: colleges/trainingen/seminars op dat werkgebied; NIBE is een beetje ingedut zei Joop’.
Terzijde 1: Grappig, zowel Van Driel in 1974 als Geerling in 1980, Van Kessel in 1985 en Tersteeg in 2004 zeiden een ingedutte, verstarde organisatie te hebben aangetroffen.

Collega Johan van Eijck
Johan van Eijck, hoofd Projectbureau.

In 1987 had Alfons al een tweetal seminars ontwikkeld en op de markt gebracht. Hoewel de belangstelling alleszins bevredigend was, hield de exploitatie niet over; de marges in die stiel bleken dun. Bovendien liep Alfons intern aan tegen de stroperige projectorganisatie, de matrix waarin de groep didactici de bovenliggende partij was geworden. Vanaf september 1988 vergde voorts de afwikkeling van de vele initiatieven van Geerling alle aandacht. Ook dit bracht vertraging op in de reactie op de signalen die Van Kessel al in 1985 ontwaarde.

004
Opening Effecten Academie Links De Weerdt; Rechts Westerterp

1e roep van buiten
Geerling was begonnen zich een spin-off te bereiden i.s.m. de effectenbranche. Daartoe had hij de zogeheten Effecten Academie opgericht, gevestigd in een kantoor met collegezalen in de Paleisstraat. De feestelijke opening in het pand van de vroegere Groote Club vond plaats op 7 maart 1988. Ingebracht zouden worden de door Nibe als zelfstudie cursus ontwikkelde opleidingen Kandidaat Beursgemachtigde en de 2 consumenten-cursussen.
Het Curatorium van de Beroepsopleidingen voor de Effectenbranche bestond uit de heren
. drs. T.E. Westerterp, voorzitter
. dhr. J.K. Brouwer, VvdE
. dhr. U.L. Doornbos, Vereniging European Options Exchange
. dhr. R.F. Sandelowsky, Financiële Termijnmarkt Amsterdam
. drs. J.C. van Kessel, NIBE

Maar na zijn vertrek bleek Geerling niet verder te zijn gekomen dan de bestelling voor stijgers van een luchtkasteel. Voor het betreffende Curatorium lag het vervolgens voor de hand Joop van Kessel te vragen het initiatief terug te nemen. En voor Joop lag het voor de hand Alfons daarvoor te enthousiasmeren. Alfons: Lopend naar het station vertelde Joop over de losse eindjes van Geerling en toen opperde ik dat ik wel zou willen kijken naar de Effecten Academie.

2e roep van buiten
Terwijl Alfons, naast zijn beslommeringen voor de Effecten Academie, najaar 1988 een proef deed met een driedaagse residentiële training Financiële Analyse – die proef slaagde en dit pad leidde tot tal van andere financiële trainingen – liep Tout Amsterdam zich warm voor een AIF, het Amsterdam Institute of Finance. Op 15 maart 1989 verscheen het manifest Amsterdam Financial Gateway to Continental Europe. Het AIF werd onderhuurder bij NIBE, Hgr 205, en het NIBE stelde zich kandidaat voor het ontwikkelen van een Merchant Banking Course.

In februari 1990 slaagde Alfons erin de befaamde AMRO Dealeropleiding in te brengen in het curriculum van AIF. Daarna echter besloot het NIBE de opdracht van de organisatie van de Merchant Banking Course terug te geven wegens verschil van inzicht over de opzet ervan.
Terzijde 2: In eerste aanleg had de initiatiefgroep Amsterdam Financial Center o.l.v. dr Van Wensveen van Mees & Hope zijn hengel uitgegooid naar de praktische Course van de Londense DC Gartner. Toen na enige tijd naast Zakelijk Directeur Van Kessel de Kralinger Rinnooy Kan part time Programma Directeur werd – Alexander zat in between two jobs – en voor de bemanning enkele docenten werden gerecruteerd vanuit INSEAD – deze hadden reuk gekregen van de hoge vergoeding, tot HFL 7000 per dag – vertheoretiseerde de Amsterdamse Course. In augustus 1990 vatte Van Kessel zijn zorgen aan Van Wensveen als volgt samen ‘le mieux est l’ennemi du bien’.

Wel bleef de Dealeropleiding voor NIBE behouden en werd omgedoopt tot Amsterdam Financial Markets Course. Ten behoeve van simulaties werd een van collegeruimtes in het nieuwe pand Hgr 205 uitgerust met een computernetwerk. Nog in het najaar van 1990 konden vanuit die AFMC trainingen als Foreign Exchange en Money Market worden ontwikkeld.

3e  roep van buiten
Eind jaren ’80 bekroop in de financiële wereld het gevoel dat met name in de drugsscene toch wel erg veel geld omging: de dreiging van de infiltratie van de onderwereld in de gewone economie. Dat leidde tot de oprichting van de Financial Action Task Force on Money Laundring. Dit zou leiden tot een reeks van lezingen/workshops/seminars/trainingen op het vlak van criminaliteitsbestrijding.

012
Overeenstemming met ‘Katowice’. Vlnr: Van Kessel, een tolk, prof. Mselatti, Witteveen uit Brussel, 5e van links De Weerdt, een tolk.

4e roep van buiten
Na het vallen van De Muur in 1989 lonkten ook opleiders naar het oosten – lees: naar Brussel – om graantjes mee te pikken. Door Alfons werd in 1993 een vijfdaagse training ontwikkeld voor het toen nieuwe bankeninstituut in Katowice in Polen. Deze experimentele cursus is tweemaal uitgevoerd, maar de kennis- en ervaringsachterstand bleek dermate groot dat de Polen niet gemakkelijk konden aanhaken.

5e roep van buiten
Geleidelijk aan ontdekten aan banken dienstverlenende bedrijven –  adviesbureaus, automatiseerders, detacheerders – het snelle, praktische en flexibele palet aan trainingen.

Veel werk dus voor Alfons, zowel hoofd- als handwerk. En niet alles ging van een leien dakje. De Effecten Academie van Geerling bleek te ambitieus van opzet. De begeleiding van cursisten kon simpel bij NIBE-Cursistenbedrijf worden teruggebracht. Ook in de ambities van de initiatiefnemers van Amsterdam Financial Center zat, toen de ECB toch niet in Amsterdam werd gevestigd, veel gebakken lucht. Het AIF trok richting post-academisch wereld en ontgroeide inhoudelijk zowel als organisatorisch het NIBE. En toen AMRO en ABN fuseerden viel door de personele overlap de grond weg onder de interbancaire dealeropleiding.

Terzijde 3: In 2004 constateerde de opvolger van Van Kessel, Tersteeg, in een interview in B&E (maart 2004) bij het smaldeel ex NIBE nog erg veel verenigingscultuur. In de paragraaf Directeur 7 Tersteeg verwoordt hij in 2016: ‘Mijn missie was om een introvert productgericht instituut te transformeren in een extrovert marktgericht bedrijf’. Dat zal zo zijn, maar uit de initiatieven van Van Kessel en De Weerdt blijkt, dat rond 1990 al volop naar ‘buiten’ werd gekeken en volop actie ondernomen. Dat enkele ingeslagen paden dood liepen, is denkelijk vooral te wijten aan het impulsieve en wispelturige gedrag aan de vraagzijde. Wat zich in feite afspeelde was dat de diverse bestuurlijke gremia een moreel beroep deden op de ideële missie van het NIBE, maar bij tegenwind afrekenden op commerciële criteria.

010
Crew van Trainingen Staand vlnr: Alfons de Weerdt, Hans van Dijk, Frits Bugter. Zittend vlnr:  Norma Fraenk, Mark van de Wijer,  ‘Ritsaert’.

Maar de ‘gewone’ trainingen, individueel en in company, kregen wel vaart. Aan het eind van 1990 bestond de crew uit 5 medewerkers, naast Alfons
. Marjolein Beuerle, planning en financiële administratie
. Frits Bugter, marketing..
. Hans van Dijk, docentenmanagement en relatiebeheer.
. Henk Homan, ontwikkelaar en bestierder van de Dealeropleiding
. Mark van de Wijer, inhoudelijk beheer.

De brochure NIBE-Trainingen bevatte in 1991 liefst 24 titels, ingedeeld in 8 clusters:
. Bankprodukten: 3 titels;
. Beheersing Economische Criminaliteit: 2 titels;
. Beleggen: 2 titels;
. Financiële Markten: 7 titels;
. Fiscaliteit: 2 titels;Adviesgroep Fiscale Trainingen
. Management: 1 titel;
. Vaardigheden: 4 titels
. Overig: 3 titels.

De versnelling blijkt ook aan de deelnemersaantallen. Maar om tal van redenen, aanloopproblemen en afschrijvingen als bovenstaand o.a., vertaalde dat zich nog niet meteen in de financiën.

Wellicht ware het verstandig geweest om de nieuwe activiteiten pas later in een administratief afgezonderde Bedrijfseenheid te groeperen. Nu kreeg BU II in zijn opstartfase al pro rata parte ook alle overhead en verenigingsactiviteiten van NIBE voor z’n kiezen.

NIBE Buisiness Unit II in cijfers 1990-1993

1990  1991  1992  1993

Personeel                                         5          9          5          6
Trainingtitels                                              24                   32
Deelnemers                                                496    903    1000+
Opbrengsten; Hfl mln                  0,7      1,3      1,4
Directe Kosten; Hfl mln               1,1      2,6      2,4
Exploitatiesaldo; Hfl mln             -0,4    -1,3    -1,0

Toen na de grote fusies in bankenland, (ABN.AMRO, ING) de inschrijvingen op zelfstudiepakketten bij BU I in de paasweek van 1992 plotseling instortte – de cursusopbrengst klonk dat jaar in met 11%=Hfl 1 mln – ontstond op de vloer enig onrust en spanning. Alfons: ‘waarom leveren de cursusredacteuren nooit op tijd teksten en syllabi voor nieuwe trainingen?’ en ‘we zijn met z’n allen welbewust een nieuwe weg ingeslagen en nu sta ik er helemaal in mijn uppie voor’.

12 Jaar voor Tersteeg had Alfons zeker een punt: de mindset van Cursusbedrijf was eerder contemplatief dan commercieel te noemen. Dat was in 1968 immers door Verrijn Stuart c.s. zo ingebakken. Wat speelde was
A. macht der gewoonte dus, maar ook
B. de aard van het werk en
C. gebrek aan duidelijkheid.

Voor A: zie de paragraaf Chronologica/1967 N.I.B.E. i.o.

Voor B: hier enkele alinea’s uit de paragraaf Chronologica/1999 Wittebroodsweken.
In de 2e alinea van de paragraaf ‘1997 Op kamers’ verzucht Tersteeg, de opvolger van Van Kessel, anno 2004 dat bij ex NIBE nog zo veel verenigingsmentaliteit heerste. Niet uit te bannen kennelijk, ook niet door Seemann de opvolger van Tersteeg. Pas bij de vervreemding van NIBE-SVV in 2014 is het gelukt de laatste dressuurpaarden – omzichtige productontwikkelaars – van ex NIBE van de loonlijst te krijgen.
De eerste keer dat geprobeerd is pit en tempo bij de ontwikkelaars van NIBE- Cursusbedrijf te verhogen was begin jaren ’90, toen Alfons de Weerdt de uitdaging oppakte om een afdeling Trainingen van de grond te tillen. Tot zijn grote ergernis kreeg hij weinig steun van de medewerkers van Cursusbedrijf. Niet vakkennis was het probleem, maar de deadlines. Kortzichtig,
onwillig, onmachtig, onwennig, die cursusontwikkelaars? In 1993 vertrok Alfons van NIBE en werd Clemens Spoorenberg hoofd Trainingen. Clemens kwam zelf van Cursusbedrijf, trok zijn eigen plan en ontwikkelde Trainingen los van en parallel aan Cursusbedrijf.
De ontwikkeling van een nieuwe zelfstudie, van eerste idee tot eerste druk, vergde destijds grofweg 2 jaar en kostte een half miljoen gulden aan arbeidstijd: uitmelken van kennis vanaf de bankvloer en tegelijkertijd rijp praten van bankopleiders. Omzichtig borduurwerk kortom, een ambacht dat zich moeilijk laat verenigen met tempo en inslag van een verkopersorganisatie. Slechts een enkele zeer begaafde schrijver – Heijermans, Grunberg – heeft de kwaliteit om op dezelfde dag te sprinten met een krantencursief en te stayeren aan een roman, en beide producten dan ook nog te gelde te brengen.
Terzijde 4: Bovenstaande leest als een vergoeilijking; en is dat ook, afgezet namelijk tegen de tekeergang van Tersteeg. Anderzijds was er de verandering van tijdgeest waar Alfons wel, maar Cursusbedrijf nog niet mee werd geconfronteerd. Zo constateerde de bedrijfsgeneeskundige dienst van Rabo, die in 1997 een welbevindingsonderzoek uitvoerde onder NIBE-personeel, gebrek aan uitdaging en onderbelasting.

Voor C kan worden teruggegrepen op een interne notitie van 2 april 1991 van Jan Schipper aan Alfons de Weerdt. Onder de kop ‘Waterscheidingen en schutsluizen’ wordt geprobeerd de discussie te stroomlijnen. Jan constateert een warboel aan afbakeningscriteria:

BU I                                       BU II
Berenschot                          zelfstudiepakketten          alle overige opleidingen
Bestuur                                non-profit                           commercieel
Directeur                             stuurgroep opl.                  andere gremia
Boekhouding                      NIBE van eind ’89              nieuwe loten

Daarnaast deden zich nog gelegenheidscriteria voor als
. maatwerk/confectie
. middenniveau/hoogwaardig specialistisch
. schriftelijk/mondeling
. massa/kleine doelgroepenCollega Jan Schipper
. lage prijs/hoge prijs
. bankafnemers/buitenmarkt
. aanbod is continue/aanbod is periodiek
. lange opleidingstijd/korte opleidingstijd

De notitie heeft de vergadering van het Management Team (toen: Hans van den Broek, Joop van Kessel, Johan Gerards, Jan Schipper en Alfons de Weerdt) niet gehaald. Kennelijk wist Joop het ook niet en dacht hij ‘ze vechten het maar uit’. Door goed fatsoen en wederzijdse waardering is het overigens nooit een kladderdadatsch geworden.

November 1993 is Alfons van NIBE naar Rabo vertrokken. De omzet bij Trainingen beliep dat jaar Hfl 1,7 mln; (dat was in een herziene, onvergelijkbare indeling van Kosten en Winst; zie de paragraaf Varia/Data). In zijn Directieverslag over 1995 meldt Van Kessel dat de afdeling Trainingen voor het eerst positief had bijgedragen aan de dekking van de algemene kosten.

Jan Schipper
29 december 2016